Triển lãm ‘Ngũ hình2’ đang diễn ra tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám đã thu hút sự chú ý của công chúng không chỉ bởi các tác phẩm mỹ thuật mà còn vì tên gọi dễ gây hiểu lầm. Tên gọi ‘Ngũ hình’ khiến nhiều người thắc mắc về dụng ý nghệ thuật của những nghệ sĩ đứng sau.
Trong bối cảnh nghệ thuật đương đại ngày càng cởi mở và đa nghĩa, việc lựa chọn một cái tên vừa lạ tai, vừa dễ gợi liên tưởng đã tạo ra phản ứng trái chiều ngay từ khi triển lãm được công bố. Tuy nhiên, sau khi nghe cách lý giải của nhóm họa sĩ và xin ý kiến chuyên môn từ TS Phạm Văn Ánh – một chuyên gia Hán Nôm, nhiều người đã hiểu rõ ý nghĩa của tên gọi này.
‘Ngũ hình’ ở đây đơn giản là con số 5 – đại diện cho 5 nghệ sĩ, mỗi người một phong cách, một cách nhìn và tạo hình khác nhau. Còn ‘hình’ là hình dáng, hình khối – yếu tố cốt lõi của nghệ thuật tạo hình.
TS Phạm Văn Ánh giải thích rằng, trong Hán ngữ, ‘ngũ hình’ có thể mang nhiều nghĩa khác nhau, do hiện tượng đồng âm dị nghĩa. Một mặt, đúng là trong lịch sử, ‘ngũ hình’ từng được hiểu là 5 hình phạt thời phong kiến. Nhưng đồng thời, ‘hình’ cũng có nghĩa là hình dáng, hình khối. Khái niệm ‘ngũ hình’ không xa lạ trong văn hóa phương Đông. Trong võ thuật, có ‘ngũ hình quyền’ mô phỏng dáng của năm loài vật như rồng, hổ, báo, hạc, rắn. Trong Phật giáo và y học truyền thống, ‘ngũ hình’ tương ứng với 5 hình học cơ bản: Tròn, chữ nhật, sóng, tam giác, vuông, lần lượt gắn liền với ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Các nghệ sĩ đã lên tiếng giải thích rõ ràng về ý nghĩa tên gọi, cũng như tinh thần của triển lãm. Họ khẳng định, nhóm không có bất kỳ dụng ý chính trị hay liên tưởng tiêu cực nào khi chọn tên gọi này.
Anh giải thích rằng, ‘ngũ’ ở đây đơn giản là con số 5 – đại diện cho 5 nghệ sĩ, mỗi người một phong cách, một cách nhìn và tạo hình khác nhau. Còn ‘hình’ là hình dáng, hình khối – yếu tố cốt lõi của nghệ thuật tạo hình. Theo anh, triển lãm lần này là sự tiếp nối của lần tổ chức trước, nhưng mở rộng về chất liệu và nội dung. Các tác phẩm khai thác đa dạng đề tài: Từ đời sống, thiên nhiên, đến chiều sâu nội tâm và ký ức văn hóa.