Đồng bằng sông Cửu Long là vùng đất đa dạng văn hóa, với trên 100 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nơi đây, đời sống văn hóa tinh thần của bà con đã có nhiều bước tiến đáng kể nhờ sự nỗ lực của người dân và sự quan tâm đầu tư, hỗ trợ của Trung ương, địa phương. Đặc biệt, văn hóa Khmer ở đây đã trở thành nét bản sắc của vùng đất, với nhiều loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống được phục hồi và phát triển.

Đời sống ngày càng được nâng cao là điều kiện thuận lợi để đồng bào Khmer thụ hưởng văn hóa tinh thần tốt hơn. Nhiều lễ hội văn hóa, nghi thức tôn giáo được gìn giữ, trở thành các sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo. Ví dụ như Lễ Chôl Chnaam Thmây (mừng năm mới), Sen Đôn-ta (lễ cúng ông bà), Oóc Om Bóc (lễ cúng trăng), lễ nhập hạ, xuất hạ… Các lễ hội này không chỉ thu hút người dân địa phương mà còn gọi đến hàng vạn du khách trong và ngoài nước đến tham gia và cổ vũ.

Không chỉ có lễ hội, những ngôi chùa với kiến trúc nghệ thuật đặc sắc cũng là điểm đến thu hút nhiều du khách. Đến với các ngôi chùa Khmer, du khách có thể tìm hiểu về một số tập tục được gìn giữ bao đời nay như Lễ dâng cơm, Lễ Kathina (Lễ dâng y cà sa), tục gửi con vào chùa tu học giáo lý Phật pháp, học làm người… Những trải nghiệm này giúp du khách hiểu rõ hơn về văn hóa và đời sống tinh thần của đồng bào Khmer.

Văn hóa Khmer Nam Bộ từ lâu đã trở thành nét bản sắc của vùng đất Cần Thơ. Với sự độc đáo và giá trị văn hóa đặc sắc, đây chính là nguồn tài nguyên quý báu để phát triển loại hình du lịch văn hóa, góp phần đưa Cần Thơ trở thành một trong những điểm đến nổi bật của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ông Lâm Hoàng Mẫu, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo thành phố Cần Thơ, cho biết mỗi ngôi chùa Khmer đều là nơi sinh hoạt cộng đồng của đồng bào tại địa phương. Đây không chỉ là nơi lưu giữ giá trị tâm linh mà còn là trung tâm văn hóa, nghệ thuật độc đáo.

Thời gian qua, các tỉnh, thành phố ở khu vực miền Tây Nam Bộ đã thực hiện nhiều chính sách chăm lo đời sống của đồng bào dân tộc Khmer, trong đó đặc biệt quan tâm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Điều này không chỉ góp phần tạo cơ hội cho người dân địa phương tăng thêm thu nhập, cải thiện đời sống mà còn giúp giữ gìn bản sắc văn hóa cho thế hệ mai sau.

Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức tồn tại. Các thiết chế văn hóa – thể thao, trang thiết bị hỗ trợ sinh hoạt văn nghệ, thể thao ở các xã vùng đồng bào dân tộc Khmer chưa hoàn thiện, còn thiếu và chưa đồng bộ. Điều này làm cho nhu cầu sinh hoạt, giao lưu văn hóa của người dân chưa được đáp ứng đầy đủ. Thêm vào đó, nhiều loại hình văn hóa dân gian của đồng bào dân tộc Khmer đang có dấu hiệu bị lãng quên.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, các cấp, các ngành cần tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của cộng đồng về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Đẩy mạnh đào tạo nhân lực nòng cốt trong công tác bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc Khmer, đề cao vai trò của các sư sãi, nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng. Chỉ khi có sự chung tay của cả cộng đồng và chính quyền, văn hóa Khmer mới tiếp tục tỏa sáng như một nét đẹp văn hóa của vùng đất.

Trên mảnh đất phương Nam, nơi mà văn hóa Khmer đã để lại những dấu ấn sâu đậm, nghệ thuật Rô băm vẫn đang được giữ gìn và phát huy nhờ sự nỗ lực của gia đình nghệ nhân ưu tú Lâm Thị Hương ở ấp Bưng Chông, xã Tài Văn, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. Đây là một trong những gia đình tiêu biểu trong việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể quốc gia này.

Đoàn Rô băm Bưng Chông được thành lập từ năm 1933 và đã trải qua 6 thế hệ, với truyền thống “cha truyền con nối” nghiêm túc và đầy trách nhiệm. Nghệ nhân Lâm Thị Hương không chỉ là người kế thừa mà còn là người có công giữ gìn và phát huy nghệ thuật Rô băm. Bà chia sẻ: “Cha mẹ tôi luôn dặn dò phải giữ gìn nghệ thuật này. Tôi rất yêu Rô băm. May mắn là con cháu trong gia đình vẫn tiếp nối nên đoàn mới còn được duy trì đến ngày hôm nay”. Chính nhờ sự quyết tâm và đam mê của nghệ nhân Lâm Thị Hương và cả gia đình, Rô băm không chỉ tồn tại như một loại hình nghệ thuật truyền thống mà còn được giới trẻ tiếp nhận và yêu thích.

Trong những năm qua, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của Rô băm, các cấp, các ngành đã triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát triển. Đoàn Rô băm ở Tài Văn đã được Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam tại Hà Nội mời ra phục dựng sân khấu cổ Rô băm, qua đó giúp giới thiệu rộng rãi hơn về nghệ thuật này tới công chúng. Đặc biệt, Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Nghệ thuật Rô băm của người Khmer và Lễ hội Nghinh Ông tại huyện Trần Đề, giai đoạn 2023-2028” đã được UBND tỉnh Sóc Trăng phê duyệt. Đề án không chỉ hướng đến việc gìn giữ mà còn khai thác giá trị di sản phục vụ phát triển kinh tế – xã hội bền vững, tạo nền tảng cho phát triển du lịch văn hóa đặc sắc của địa phương.

Song song với những nỗ lực bảo tồn, dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cũng đã giúp xã Tài Văn thành lập Câu lạc bộ múa Rô băm với 18 thành viên, chủ yếu ở độ tuổi 15-18. Đây là một tín hiệu đáng mừng khi thế hệ trẻ vẫn giữ được sự yêu thích và đam mê với loại hình nghệ thuật truyền thống này. Chị Thạch Na Qui, con gái nghệ nhân ưu tú Lâm Thị Hương, hiện là diễn viên của Đoàn Nghệ thuật Khmer Sóc Trăng và là người trực tiếp truyền dạy nghệ thuật múa Rô băm cho các thành viên Câu lạc bộ múa Rô băm xã Tài Văn, cho biết: “Các bạn trẻ rất yêu thích múa Rô băm nên học rất nhanh và có đam mê thật sự”. Sự nhiệt tình và tích cực của thế hệ trẻ là nguyên nhân chính giúp Rô băm tiếp tục được truyền lại và phát triển.

Ông Thạch Quốc Thái, Trưởng Phòng Văn hóa – Xã hội xã Tài Văn, cho biết nghệ thuật Rô băm đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao. Xã sẽ tiếp tục quảng bá loại hình nghệ thuật này, từng bước đưa Câu lạc bộ múa Rô băm tham gia trình diễn tại các sự kiện, lễ hội lớn. Qua đó, không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa, mà còn giới thiệu đến du khách những nét văn hóa đặc sắc, đa dạng và phong phú của vùng đất phương Nam, đặc biệt là của cộng đồng người Khmer ở Sóc Trăng.