Trang chủ Nghệ thuậtHọa sĩ Lê Thiết Cương qua đời: Nhìn lại phong cách nghệ thuật độc đáo

Họa sĩ Lê Thiết Cương qua đời: Nhìn lại phong cách nghệ thuật độc đáo

bởi Linh

Lê Thiết Cương, một trong những họa sĩ hàng đầu của nền hội họa Việt Nam, đã ra đi vào ngày 17/7 ở tuổi 63 do bệnh ung thư hiếm gặp. Sự ra đi của ông đã gây shock và đau buồn trong giới văn chương và hội họa. Trong suốt cuộc đời, Lê Thiết Cương đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nhiều lĩnh vực của nghệ thuật, bao gồm hội họa, gốm, nhiếp ảnh và giám tuyển của nhiều sự kiện mỹ thuật.

Lê Thiết Cương được biết đến với phong cách tối giản đặc trưng, thể hiện qua các bức tranh, tác phẩm gốm và các dự án nghệ thuật khác. Ông đã tổ chức nhiều triển lãm cá nhân và tham gia vào nhiều hoạt động nghệ thuật khác nhau. Các tác phẩm của ông không chỉ thể hiện sự đơn giản mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc. Phong cách của Lê Thiết Cương đã được thể hiện qua nhiều tác phẩm tiêu biểu, trong đó có bức sơn dầu ‘Độc thoại’, một biểu tượng của phong cách tối giản của ông.


 Bức  Bàn ghế  được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ''khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng''. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.
Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ”khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng”. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.
Chăn trâu - tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.
Chăn trâu – tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.
Phong cách được Lê Thiết Cương áp dụng trong những bức minh họa. Năm 2023, họa sĩ vẽ minh họa bìa cuốn Anh hùng còn chi - di cảo của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, bạn vong niên của ông. Lê Thiết Cương cũng thực hiện tranh bìa cho sách của nhà văn Nguyễn Quang Lập, nhà nghiên cứu Văn Giá, Hoàng Ngọc Hiến, nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái. Ảnh: Nhã Nam
Phong cách được Lê Thiết Cương áp dụng trong những bức minh họa. Năm 2023, họa sĩ vẽ minh họa bìa cuốn Anh hùng còn chi – di cảo của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, bạn vong niên của ông. Lê Thiết Cương cũng thực hiện tranh bìa cho sách của nhà văn Nguyễn Quang Lập, nhà nghiên cứu Văn Giá, Hoàng Ngọc Hiến, nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái. Ảnh: Nhã Nam

Ngoài hội họa, Lê Thiết Cương còn có tình yêu đặc biệt với gốm, một vật liệu mà ông cho rằng hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành. Ông đã mang hội họa vào gốm để làm mới và tôn vinh vật liệu này. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Ông cũng đã thực hiện nhiều bức vẽ minh họa cho các cuốn sách, bao gồm ‘Anh hùng còn chi – di cảo’ của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp và các sách khác của các nhà văn, nhà nghiên cứu khác.

Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.
Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.

Trong suốt sự nghiệp, Lê Thiết Cương đã không ngừng tìm kiếm và khám phá các hình thức nghệ thuật khác nhau. Ông đã kết hợp với các nhà văn, nhà điêu khắc và các nghệ sĩ khác để tạo ra các dự án nghệ thuật độc đáo. Ông cũng đã tham gia vào nhiều hoạt động giám tuyển và tổ chức triển lãm, góp phần quảng bá và phát triển nền nghệ thuật Việt Nam.


 Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm  Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình   được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng. 
 Họa sĩ từng nói: '' Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó''. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.
Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: ” Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó”. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.
Lê Thiết Cương tốt nghiệp trung học năm 1984, sau đó theo học tại trường Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 đến năm 1990. Ông có hơn 30 năm theo đuổi phong cách hội họa tối giản, thực hành và thể nghiệm qua nhiều nhánh rẽ khác nhau: đậm nhạt, hòa sắc, hình và nét. Ông từng nói về quan điểm sáng tác: ''Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là 'cá tính cốt tử' của tôi, là ADN, là vân tay, là người nào của ấy, là căn cước tôi". Họa sĩ còn có duyên viết phê bình, đã ra mắt cuốn Thấy (2017), Trò chuyện với hội họa (2025). Trong vai trò nhà phê bình, ông "chỉ dựa trên chính bức tranh để phân tích và đưa ra nhận định, tuyệt đối không nghe tác giả nói về tác phẩm của họ".
Lê Thiết Cương tốt nghiệp trung học năm 1984, sau đó theo học tại trường Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 đến năm 1990. Ông có hơn 30 năm theo đuổi phong cách hội họa tối giản, thực hành và thể nghiệm qua nhiều nhánh rẽ khác nhau: đậm nhạt, hòa sắc, hình và nét. Ông từng nói về quan điểm sáng tác: ”Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là ‘cá tính cốt tử’ của tôi, là ADN, là vân tay, là người nào của ấy, là căn cước tôi”. Họa sĩ còn có duyên viết phê bình, đã ra mắt cuốn Thấy (2017), Trò chuyện với hội họa (2025). Trong vai trò nhà phê bình, ông “chỉ dựa trên chính bức tranh để phân tích và đưa ra nhận định, tuyệt đối không nghe tác giả nói về tác phẩm của họ”.

Với sự ra đi của Lê Thiết Cương, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã mất đi một tài năng lớn, một người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Tuy nhiên, những tác phẩm và di sản nghệ thuật của ông sẽ tiếp tục được nhớ đến và tôn vinh. Các tác phẩm của ông sẽ tiếp tục được trưng bày và nghiên cứu, giúp cho thế hệ sau có thể tiếp cận và tìm hiểu về phong cách và nghệ thuật của Lê Thiết Cương.

Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ''Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh''. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.
Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ”Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh”. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.
Họa sĩ mê đọc sách, nhất là những cuốn kinh Phật, sách triết học phương Đông. Bố mẹ đều theo Phật giáo, đời sống tinh thần của ông cũng được nuôi dưỡng nhờ truyền thống gia đình. Tư tưởng Phật giáo liên hệ mật thiết với trường phái tối giản của Lê Thiết Cương. Ông quan niệm vẽ cũng là tu, hành thiền. Tháng 9 năm ngoái, họa sĩ kết hợp nhà văn Nguyễn Việt Hà, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt triển lãm dự án nghệ thuật Mặt khác - Otherwise. Trên chiếc mặt nạ được Đinh Công Đạt tạo hình từ giấy bồi, sơn ta, nặn theo khuôn mặt của ba người, Lê Thiết Cương viết lên kinh Phật.
Họa sĩ mê đọc sách, nhất là những cuốn kinh Phật, sách triết học phương Đông. Bố mẹ đều theo Phật giáo, đời sống tinh thần của ông cũng được nuôi dưỡng nhờ truyền thống gia đình. Tư tưởng Phật giáo liên hệ mật thiết với trường phái tối giản của Lê Thiết Cương. Ông quan niệm vẽ cũng là tu, hành thiền. Tháng 9 năm ngoái, họa sĩ kết hợp nhà văn Nguyễn Việt Hà, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt triển lãm dự án nghệ thuật Mặt khác – Otherwise. Trên chiếc mặt nạ được Đinh Công Đạt tạo hình từ giấy bồi, sơn ta, nặn theo khuôn mặt của ba người, Lê Thiết Cương viết lên kinh Phật.

Xem thêm: Thông tin về sự ra đi của Lê Thiết Cương và các tác phẩm của ông sẽ được cập nhật trên các trang web và mạng xã hội.

Tranh giọt nước của họa sĩ Hàn
Tranh giọt nước của họa sĩ Hàn
Tiễn biệt nghệ sĩ Lê Thiết Cương
Tiễn biệt nghệ sĩ Lê Thiết Cương

Có thể bạn quan tâm